Via Romana...

Via Romana

 najnoviji roman Vuka Draškovića
govori o stradanjima, putevima i stranputicama , srpskim zabludama, vekovnim deobama ljudi sa Balkana,rasejanju i traženjima sebe negde daleko,višim idealima i  vremenima koja menjaju brojke, uniforme, ideologije, ali su uvek jednako 'balkanski' teška.

  Književni kritičar Ljiljana Šop ističe da roman „Via Romana“ utemeljuje u vremenskom rasponu od četiri veka priču o jednoj od najbolnijih deoba u srpskom narodu, prinudno ili svojevoljno prevođenje u islamsku veru.

Glavni junak doktor Damjan Čavka kroz svoju sudbinu opisuje skoro četiri veka srpskih posrtanja, od 1602. do današnjeg dana. Via Romana, veliki Carski put je najbolji svedok vekovnih patnji , janjičarstva, raskola, ubistava, samoubistava, begova i podanika, pobednika i pobeđenih, četnika, partizana, ustaša, komunista, svakovrsnih zabluda, krvavih osveta, slepih obožavanja i pobuna, pohlepe, odmetništva, snova i surove stvarnosti, zapleta i loših raspleta, naših pojedinačnih i kolektivnih drama.

Osnova romana je potresna ispovest dvojice janjičara, iz istog sela, iz iste hercegovačke kuće, ali vekovima udaljenih. Jedan obožava sultana Osmana i služi mu, a drugi bogotvori svog sultana i carstvo zvano Titova Jugoslavija.

Meni je najzanimljiviji deo u knjizi   ispovest srpskog janjičara, Božidara, a potom Arslana,  u trenutku kad očekuje sultanov ferman - presudu o svom životu.. Njegove dileme, sputane želje, uspesi i posrtanja, jedan neobičan život jednog čoveka sa dva imena. Toliko me je 'Tajna u zidu' podsetila  na Selimovića, Andrića, ne samo zbog tematike, već i stila.

Odlomci

...''Sa setom i tugom, iz bunara vadim ove parčiće svog života. Sa setom, jer mi se čini da to behu 

srećni dani. 

Sa tugom, zbog onog što će kasnije doći, nekako postepeno i nečujno, kao kad gmiže zmija.''...

  „Teže je, sinko, pamtiti nego nastradati!“

TAJNA U ZIDU

...''Napisah, evo, 'krši moji u mom Jasenovu'. Bože dragi, rekoh li istinu? Ne znam, jerbo ne znam ko sam. Ovaj koji ovo piše nije onaj koji je rastao u Jasenovu, ali nije ni samo onaj na koga je pala sjenka Humaj tice i odnijela ga u gnezdo sreće u Stambolu. Preklinjem svemilosnog Alaha da me razumije i oprosti budem li se ogriješio o istinu, a ogriješiću se, moram se ogriješiti, premda mi to nije nakana, ili o Božidara ili o Arslana , sebe u Jasenovu ili sebe posle Jasenova. Ta dvojica insana ispod iste kože, jedan rob a drugi robu gospodar, jedan nevjernik a drugi ratnik za pravu vjeru, sisali su mlijeko iste majke i jedan drugome , po baksuzluku, postali ljuti dušmani.''...

...''Via Romana postade put moje patnje. Duže od hiljadu godina tim putem se išlo na istok carstva, do Konstantinopolja, i od Konstantinopolja do balkanskih provincija silne imperije i novih kraljevina koje su se uzdizale na njenim ruševinama. Vizantija je pored druma ozidala mnoge putne stanice, ksenodohije i pandohije, konačišta i odmorišta u kojima se sirotinji, ponekad besplatno dijelila i hrana. Nemanjići te ksenodohije i pandohije preimenovaše u gostionice, a Turci u hanove i karavan saraje. Na kulašu jahah samo do prvoga hana. Tu mi ga oduzeše. U zoru, kad nastavismo putovanje, prepoznao sam njegov njisak i žalosno hrzanje. Na drugom konju, sa još jednim dječakom, svezanih ruku, krio sam suze, jer bijesni askeri ne dopuštaše da pričamo , da bilo šta zapitkujemo ili da plačemo. Čulo se jedino ''sikter, marvo'' i fijuk biča koji je često završavao na našim ramenima i nanosio bolove.''...

...''Blago vama i radujte se što vas Humaj tica donese u Gnijezdo sreće. Do kraja svog života pamtite da ste sultanovi sinovi i da vam je on jedini otac. Sve ćete dobiti što vam duša poželi, ali će to sve što dobijete biti sultanovo i biće oduzeto svakome ko se bude ogriješio o svoje dužnosti u Gnijezdu sreće...

Ođekare ste da mlogo učite i da mlogo zaboravite. Ođekare se danaske rađate i od danaske dobijate nova imena. Stara imena recite, da ih mi zabilježimo, a vi zaboravite.''...

...''Svi smo učili turski, jerbo smo svi bili 'Turci', učili smo arapski zbog naše vjere, a persijski zbog istorije, filozofije i teologije. Milina me obujmi celog kad začuh i da svi moraju da uče i srpski, jerbo je to maternji jezik većine janjičara.''...

...''Do harema može da ide jedino car, pješice ili na konju. Taj puteljak popločan je okruglim i sjajnim kamenjem oko kojeg su zrna zlata. U haremu su robinje , najljepše na svijetu čitavome, u haremu je prijesto carstva. Najljepše provodilište i najljepše rodilište. Đevojka robinja koja sultanu rodi nasljednika postaje Hurem sultanija. A kad njen sin sjedne na tron sultana, ona postaje Valide sultana, Majka sultanija. Mene je i očaravao i rastuživao taj zakon Osmanovića da svakog cara njihovog mora roditi hrišćanka. Bezbeli da je na ovom bijelom dunjaluku bilo mnogo i predivnih đevojaka muslimanki, ama je zakon Osmanovića zabranjivao da muslimanka ili musliman budu robovi.''..

...''Sa onima koji odvedoše  Osmana bio je i Arif-aga iz Podgorice i sve mi je ispričao. Samo što su prošli kroz kapiju zindana Sedam kula, veliki vezir Daut-paša dao je mig katilima. Zadavili su ga konjskim ularom i zavrnuli mu mošnice. Mrtvom caru odsjekli su i jedno uvo, pa ga je veliki vezir u svom rupcu odnio na dar sultaniji Mahpejker (iz Negotina).
Sjutradan u subotu 21. maja 1622. godine krenula je dženaza od tamnice pa do Plave džamije, zadužbine Osmanovog oca sultana Ahmeda. Na niši iznad groba velikog rahmetlije uklesana je samo jedna rečenica : 'Dogodilo se ubistvo sultana mučenika'.
Bilo je to drugo po redu ubistvo jednog turskog, jednog našeg cara. Prvi ubijeni sultan bijaše Murat, na Kosovu polju 1389. godine. A drugi Osman. Mi smo ubili i Murata i Osmana. Njihova krv naše je prokletstvo, jerbo je između Muratovog krvnika, koji je bio Srbin i nevjernik, i ubica Osmanovih (janjičara) koji su istoga roda iako pravovjerni, teško postaviti tvrdu i neprelaznu vezu. Ovaj koji ovo piše i priznaje ne može pobjeći od mlijeka koje ga je odgajilo niti od svog jezika i pamćenja. Mi smo mi, i kad vjerujemo da smo Turci i kad Turci vjeruju da smo Srbi. Tako mi se čini, a može biti i da griješim, jerbo ja, poslije svega, ne znam tačno ni ko su Turci.''

...''Zaustavih se na brdu, na zaravni jednoj nedaleko od straćare u kojoj sam rođen. Telali se razmilješe selom i, uz lupu doboša, pozivahu “sve živo kod paše”. Srce me je vuklo svojoj kućici, majci Đurđini i bratu Radulu, ali je pamet ustavljala i gasila želju. Biće sumnjivo ako tamo odem, razmišljao sam. Selo zna da je Đurđina davno izgubila sina Sirotog Božidara. I možda se sumnja da su ga odveli Turci. Odao bih se ili raspalio sumnju kad bih, čak, ikog i upitao za Đurđinu i Radula. Zato sam, skamenjen, sjedio na kamenu i sa kamena držao na oku kuću Sirotog Božidara, da spazim majku kad iz kuće izađe, ako izađe, jerbo možda više nije ni živa...
Ruka mi podrhtava i krivi slova moje ispovijesti Nekome, a ne znam ni kome ni zašto. Niti znam hoću li dočekati sljedeću zoru. Znam samo da ću sve ovo napisano spaliti ako katul ferman stigne prije nego što završim, jerbo niko od sada živih ne smije saznati ni ko sam, ni čiji sam, ni koji su mi grijesi i zločini.''...